Belangenverstrengeling bij strijd om uitzendrechten

Aanstaande woensdag wordt bekend wie de uitzendrechten van de Eredivisie betaald voetbal heeft verworven. In zijn vaste column zet mr Pim de Vos vraagtekens bij de bieding. Er lijkt sprake van belangenverstrengeling en dat zou te allen tijden vermeden moeten worden, meent De Vos.

“Op 22 december 2004 zullen wij wel horen dat mediatycoon John de Mol, de wet van de sterkste heeft laten gelden. Wie het meeste geld biedt, krijgt de rechten.

Voor de zekerheid heeft John ook de afgelopen weken voor een klein honderd miljoen aan aandelen Versatel bijgekocht, die net als de BV van John de Mol (Talpa) heeft geboden op onderdelen van de uitzendrechten van de eredivisie.

In maart had John de Mol zijn belang in Versatel teruggebracht van 10,1 tot 1,3%. Maar sinds kort is hij met 41,7% de grootste aandeelhouder van Versatel. Hoogst ongebruikelijk beleggingsgedrag.

Talpa is uit op de positie van de NOS, dus de samenvattingen van de eredivisiewedstrijden en Versatel wil de live-wedstrijden.

De Mol wil dus alles!

Interessant is wat NMa (de Nederlandse Mededingingsautoriteit) zal gaan doen.

Deze overheidsinstantie moet zich waarmaken als de waakhond van de eerlijke concurrentie. Duidelijk is dat van eerlijke concurrentie geen sprake is wanneer De Mol zowel bij Talpa als bij Versatel zijn zin kan doordrijven. Het van misbruik maken van machtspositie is in Europese en Nederlandse wetgeving verboden.

Overigens gaat het uiteindelijk niet alleen om de televisierechten, maar ook om de strijd om de rechten die betrokken marktpartijen de gelegenheid geven om een multimedia platform te creëren.

Dat zal, veel eerder dan je zou denken, de consument een grote variëteit van mogelijkheden bieden om voetbal tot zich te nemen.

Doelpunten op je mobiele telefoon, later samenvattingen, wedstrijdbeelden via je televisie, maar ook via internet, en dan heb ik het nog niet eens over de voetbalspelletjes waarin spelers de hoofdrol spelen.

Het gaat op termijn om veel meer dan zeventig à tachtig miljoen Euro omdat de wedstrijdbeelden op allerlei manieren digitaal geëxploiteerd zullen gaan worden.

Gezien het maatschappelijke belang van voetbal op televisie moeten hoge eisen worden gesteld aan de zuiverheid van het spel waarbij de uitzendrechten zullen worden gegund.

De Eredivisie CV (ECV) onder leiding van Michael van Praag is de marktpartij die de televisierechten aanbiedt namens de betrokken clubs.

Van Praag zat ruim een jaar geleden nog met John de Mol in de Raad van Commissarissen van Ajax. De ECV onderhandelt met de bieders.

Wie zijn dat?

In de eerste plaats de vennootschap van John de Mol (Talpa), volledig in handen van John de Mol.

In de tweede plaats Versatel, voor bijna 42% van John de Mol. De andere gegadigden hebben (vrijwel) allemaal moeten afhaken, omdat De Mol veel meer kon bieden. John de Mol heeft na de verkoop van Endemol veel meer financiële armslag dan de NOS en zoveel meer geboden dat de publieke omroep en de andere bieders wel moesten afhaken.

Het lijkt er verdacht veel op dat John de Mol Versatel laat meebieden, om de schijn te wekken dat er sprake is van concurrentie tussen twee bedrijven. Maar is er werkelijk sprake van concurrentie of van samenwerking dan wel een opzetje?

Ook als Talpa en Versatel elk een deel van de rechten verwerven, moet worden voldaan aan de eis van de NMa dat er geen sprake mag zijn van (misbruik van) een machtspositie of van oneerlijke concurrentie.

Afspraken die de concurrentie kunnen beïnvloeden, zijn onder omstandigheden ongeldig, vandaar de grote belangstelling van de NMa voor het biedingsproces.

Voor die belangstelling bestaat zeker aanleiding.

John de Mol lijkt als grootste aandeelhouder van Versatel en als volledige eigenaar van Talpa, een dominante positie te hebben opgebouwd.

Als dat zo is, kan moeilijk gezegd worden dat sprake is van reële concurrentie tussen Talpa en Versatel.

Wie gelooft dat de directie van Versatel zal durven handelen in strijd met de belangen van John de Mol, haar grootste aandeelhouder?

Is er geen sprake van een schijnvertoning, omdat De Mol het spel sowieso dicteert. Johan Derksen kon wel eens gelijk krijgen met zijn bewering dat de rechten aan John de Mol zullen worden gegund. Ze gaan of naar Talpa of naar Versatel of naar beiden. John de Mol heeft overigens al laten weten dat hij alle eisen van de ECV (met als voorzitter van de Raad van Commissarissen Van Praag) inwilligt.

Hij is wel erg gretig!

In beide gevallen trekt John de Mol aan het langste eind.

Maar er is nog meer dat vraagtekens oproept.

De Mol en Versatel enerzijds en de ECV namens de club anderzijds hebben vanzelfsprekend tegenstrijdige belangen. De Mol en Versatel willen voor een zo laag mogelijk bedrag de uitzendrechten verwerven. De ECV met als topman Michael van Praag wil zoveel mogelijk cashen. Ook voor Ajax.

Het maakt een ongelukkige indruk dat die twee hoofdrolspelers elkaar als voormalige Ajax-commissarissen goed kennen.

Kun je dan wel op een strikt zakelijke manier met elkaar zaken doen?

In dit verband maakt het een vreemde indruk dat de huidige Ajax-voorzitter John Jaakke blijkens het Handelsregister ook bestuurder is bij de stichting “Stichting Continuïteit Versatel International”.

Dit is de stichting die blijkens het Handelsregister als administratiekantoor (dit is aandeelhouder) van Versatel fungeert en blijkens haar statuten als doel heeft het behartigen van de belangen van Versatel Telecom International N.V.

De Ajax-voorzitter zit dus in het bestuur van een aandeelhouder van Versatel.

Volgens het Handelsregister heeft John Jaakke die functie vanaf 29 augustus 2000 en bekleedde hij die functie nog op 14 december 2004, toen ik deze column afsloot. Versatel had toen al geboden en had toen John de Mol al als grootaandeelhouder.

Ik begrijp niet dat de Ajax-voorzitter die functie niet heeft neergelegd op het moment dat Versatel aankondigde dat zij ging meebieden.

Hij kan toch geen twee petten op hebben. Al is John nog zo integer, het is niet handig en verstandig om zo een functie te behouden. Temeer omdat De Mol en Van Praag als voormalige Ajax-commissarissen een belangrijke rol spelen in de biedingprocedure, waarin De Mol via Talpa en Versatel de spelbepaler lijkt. Het gaat hier om een maatschappelijk belangrijk kwestie, waarbij niet alleen de clubs en de spelers, maar ook de NOS, RTL, SBS 6, en miljoenen kijkers zijn betrokken.

Dus, ex-Ajax commissaris (tot 28 november 2003) John de Mol onderhandelt nu via Talpa en Versatel met de door Van Praag geleide ECV, waarvan Ajax deel uitmaakt. Bij Versatel zit de huidige Ajax-voorzitter als bestuurslid en De Mol als grootaandeelhouder. De conclusie is dat De Mol zich uitstekend heeft weten in te graven.

De NMa als de mededingingsautoriteit en de AFM (Autoriteit Financiële Markten) als de toezichthouder op een correcte gang van zaken bij beursgenoteerde ondernemingen zijn er om deze kwestie te onderzoeken, maar het ligt natuurlijk op de weg van de betrokkenen zelf om iedere schijn van belangenverstrengeling te vermijden en zo nodig weg te nemen. Ook als “ons kent ons” geen rol heeft gespeeld, hebben de voetballiefhebbers en de andere belanghebbenden er recht op dat aannemelijk wordt gemaakt dat de betrokken partijen, die elkaar wel erg goed kennen, het spel om de uitzendrechten eerlijk gespeeld hebben.

Het volgend jaar zal het Gerechtshof Amsterdam een beslissing moeten nemen over de principiële vraag of de spelers op grond van hun portretrecht een aandeel kunnen claimen in de televisiegelden, maar eigenlijk procedeer ik over hun aandeel in alle opbrengsten van het exploiteren van wedstrijdbeelden waarin de spelers als de hoofdrolspelers figureren.

Je moet je voorstellen dat je in de toekomst als je een goal maakt, of ligt te creperen van de pijn na door een gestrekt been te zijn getorpedeerd, ook op twee miljoen mobiele telefoontjes en via het internet te bezichtigen zult zijn. Ook de fantastische keeper, die maar een keer blundert, de scheidsrechter die wordt uitgescholden voor hoerenjong of de coach, die met een rood hoofd schreeuwend probeert die arme vierde official om te praten, zullen zo te zien zijn. Eén ding staat vast: de komende jaren gaan beelden van wedstrijden tientallen miljoenen opleveren, meer dan zeventig à tachtig miljoen Euro per jaar.

In Frankrijk – zo werd vandaag bekend – zal voor de uitzendrechten maar liefst zeshonderd miljoen Euro per jaar worden betaald, zelfs nog meer dan al wordt betaald in Engeland en Italië.

De spelers krijgen daarvan hun deel, net als in Engeland het geval is.

Doordat er nieuwe media bijkomen waarop voetbal te zien zal zijn, worden de financiële belangen steeds groter. Ook van de spelers.

Als het Gerechtshof te Amsterdam, of eventueel later de Hoge Raad, beslist dat niet is komen vast te staan dat de spelers door met de club een arbeidsovereenkomst aan te gaan, hun aanspraken uit hoofde van hun portretrecht hebben prijsgegeven, hebben de spelers wettelijk recht op een redelijke vergoeding. Want dan is voldaan aan de eis dat sprake moet zijn van een redelijk (commercieel) belang. Dat belang blijkt alleen al uit de enorme bedragen die betaald worden voor wedstrijdbeelden.

Hoe de rechter zal oordelen weet niemand zeker. Ook de clubs niet.

Daarom begrijp ik hen niet.

Waarom niet alsnog een deal sluiten met de spelers?

Regel het toch in de CAO, stop de opbrengst in een sociaal fonds voor spelers die hulp nodig hebben. In de lopende procedure claim ik voor de spelers 5% van een deel van de opbrengsten van wedstrijdbeelden.

Als de rechter zou uitmaken dat zij op grond van hun portretrechten een vergoeding kunnen claimen, is niet ondenkbaar dat spelers in de toekomst een hoger percentage zullen vragen, en bovendien van de vergoedingen die betaald zijn en zullen worden voor alle wedstrijdbeelden. De clubs hebben jarenlang betaald tot en met 1999, en de claim neemt alleen maar toe.

Als ik de ECV was, zou ik het zekere voor het onzekere nemen en snel met de spelers een regeling treffen.

Op dit moment zijn de clubs portretrechten aan het verkopen (licenceren), die ze, als de rechter de spelers uiteindelijk gelijk geeft, niet bezitten.

De winnaar van de strijd (nou ja, strijd!) om de televisierechten zou eigenlijk moeten eisen dat de clubs deze kwestie vóór de deal met de spelers (CSR en VVCS) geregeld moeten hebben. De verkrijger van de televisierechten heeft anders namelijk ook een probleem.

Als de rechter zou uitmaken dat clubs het portretrecht van de spelers schenden, levert dat een onrechtmatige daad op. De verkrijger van die rechten (via een licentie), dus vermoedelijk Talpa en/of Versatel, handelt in de toekomst zelf ook onrechtmatig tegenover de spelers door zonder toestemming van de spelers hun beelden (portretten) uit te zenden.

Dat betekent dat hij naast de clubs en bijvoorbeeld de Eredivisie CV hoofdelijk aansprakelijk zal zijn voor de schade die de spelers zullen lijden.

Met terugwerkende kracht kon dat wel eens een substantiële claim worden.

Pim de Vos

Mr. Pim de Vos is ruim 30 jaar advocaat in Amsterdam en oprichter van De Vos & Partners Advocaten. Hij is als advocaat werkzaam in o.a. de media, de reis- en de sportwereld. Pim de Vos is auteur van onder meer “Achter de blinddoek van Vrouwe Justitia”, “De Rechter en het been” en “De klant is koning”. In 2005 verschijnt een boek over mental coaching dat hij samen met de bekende mental coach Frits Löhnen aan het schrijven is.

Met dank aan mr. H.J.H.C. Eekhoff te Amsterdam.